ACT: Alvorens aan de slag te gaan

Nu ik het boek 'A liberated mind' van Steven C. Hayes even opzij heb gelegd en me volop heb gestort op 'Time to ACT' van Gijs Jansen en Tim Batink, besef ik dat ik misschien te hard van stapel liep met het enthousiast beginnen delen van de 6 vaardigheden. De volgorde die Jansen en Batink hanteren in hun boek is, naar mijn gevoel veel logischer opgebouwd. Vandaar even deze 'tussen-post' rond ACT.

Controle!

We hebben allemaal graag de controle, toch? Over ons leven, onze gedachten, hoe we ons fysiek en emotioneel voelen, ons gedrag en liefst ook over het gedrag van anderen. We proberen dit alles dan ook te sturen.

Neem nu Corona. Hoeveel mensen verzetten zich niet tegen de veel te strenge regels of de net veel te soepele regels? We vinden het niet leuk dat we elkaar niet meer mogen knuffelen. Dat er grenzen zijn aan ons cafébezoek. Dat we een mondmasker opmoeten in de supermarkt en op de bus.

Ik vind het op zijn minst interessant dat we de regels die we onszelf opleggen meestal wél blindelings aanvaarden.

Controle proberen we te verwerven door zaken die we lastig vinden, te vermijden, onszelf ervan af te leiden of onszelf te verdoven. De klassieke 'flight' of 'fight' of 'freeze' reactie. Nuttig als je op de savanne dreigt verorberd te worden door een hongerige leeuw. Contraproductief als het gaat om het omgaan met moeilijke en onaangename gevoelens.

Na mijn scheiding, intussen alweer 6 jaar geleden, had ik héél erg nood aan controle omdat ik anders overweldigd dreigde te raken door mijn verdriet. Ik 'moest' positief en vrolijk blijven (van mezelf) en ik combineerde erg bekwaam alledrie de strategieën: ik vermeed de pijn van het stuklopen van onze relatie door vooral niét te rouwen en wél te feesten en te daten (afleiding) en meer te drinken dan goed voor me was (verdoven).

Op de korte termijn werkte dit allemaal prima: ik functioneerde 'normaal', had 'fun' en dacht dat het eigenlijk wel goed met me ging.

De weerslag kwam pas drie jaar later. Geen enkele poging tot een gezonde en fijne relatie werd een succes omdat ik mijn vorige lange relatie niet verwerkt had en ik mijn nieuwe lief steeds weer met mijn ex ging vergelijken. En toen kwam ik mijn huidige lief tegen. Het duurde bijna 2 jaar voor we wat kregen. Het was een lange weg maar nu, nog eens 3 jaar later, ben ik daar ontzettend dankbaar om. We zijn samen enorm gegroeid in onze relatie.

Creatieve hopeloosheid

Alvorens enthousiast aan de slag te gaan met de 6 vaardigheden, mogen we ons dus eerst bewust worden van ons vermijdende gedrag en gedachten. Het is belangrijk dat we erkennen hoe ze totaal niet helpend en zelfs schadelijk voor ons zijn. Op die manier worden we ons diepgaand bewust van de nood aan verandering en zullen we pas écht gemotiveerd zijn (niet op een 'denk'-niveau maar op 'gevoels'-niveau) om actief aan de slag te gaan om ons leven een pak fijner te maken.

Het bewust worden van ons vermijdingsgedrag, zorgt er waarschijnlijk voor dat we ons hulpeloos gaan voelen. Dit is nuttig omdat we dan inzien dat de strijd die we voeren, zinloos is. Dat besef schept ruimte. En in die ruimte wordt acceptatie mogelijk. Niet als verstandelijk inzicht maar als iets dat je actief gaat beoefenen. Maar nu nog even niet ;-)

Oefening: vermijdingsgedrag herkennen

"Wat ik doe, werkt niet. Het is hoog tijd om de strijd te staken. Dat is het startpunt voor ACT."

Hayes stelt in zijn boek 'A liberated mind' de volgende oefening voor:

1. Maak een lijstje van de zaken waar je mee worstelt. Wat zijn je klachten?
   

2. Schrijf vervolgens achter deze zaken manieren die je gebruikt om ermee om te gaan (strategieën). Of gedachten om ermee om te gaan.
   

3. En dan een fijne toevoeging van Gijs Jansen en Tim Batink: Welk effect had dit vermijdingsgedrag op korte en op lange termijn?
   

Hou verder eens een week lang een regelboekje bij, waarin je al de 'wetten' noteert die je jezelf oplegt.

Nog een voorbeeld uit mijn eigen leven

1. Eén van de zaken waar ik mee struggel: het totale gebrek aan initiatief. Dat was altijd één van mijn werkpunten in mijn POP (persoonlijk ontwikkelingsplan) tijdens mijn opleiding orthopedagogie en het blijft een aandachtspunt.

2. Gedachten waarmee ik dit goedpraatte voor mezelf waren onder andere:

• Ik heb geen/te weinig ervaring.
  

• Ik heb niets te bieden.
  

• Ik ben niet goed genoeg.
  

3. Gedrag:

• Me ergens insmijten om te bewijzen dat ik wél intiatief neem (en dan stoppen).
  

• Me op de achtergrond houden, verlamd door angst.

4. Effect op korte termijn:

• Als ik me ergens insmijt voel ik me eigenlijk best goed, zo van "Yes! Ik ga dit doen!" Ik raak dan overenthousiast en overmoedig.
  

• Houd ik me op de achtergrond, dan voel ik me neerslachtig, een mislukkeling en nutteloos.

5. Effect op lange termijn:

• Door mijn overenthousiasme en overmoedig zijn, neem ik vaak te veel hooi op mijn vork, kan beloftes niet waarmaken en dat is dan voor mij het bewijs dat 'dit niks voor mij is'. Op lange termijn voel ik me ronduit rot en heb ik het gevoel dat mijn bestaan zinloos is.
  

• Hetzelfde effect krijg ik als ik mezelf op de achtergrond houd, maar dan zonder de omweg van enthousiasme: recht het dal van zinloosheid in.

Opmerking: ik ben me ervan bewust dat dit vrij heftig klinkt. Het is net door deze oefening te maken dat ik ook echt doorvoel dat de manier waarop ik ermee omga, eigenlijk geen steek houdt en me helemaal niet helpt.

Wat ik doe, werkt niet. Het is hoog tijd om de strijd te staken. Dat is het startpunt voor ACT.

Dankjewel voor het lezen. Ik hoop dat je er wat aan hebt op je pad naar een vrijer leven.

Wat vermijd jij? Welke regeltjes leg je jezelf en anderen op?

Warme knuffel,

Mandy

Bronnen:

• Time to ACT! Het basisboek voor professionals - Gijs Jansen & Tim Batink

• A liberated mind - Steven C. Hayes